Nỗi lo mắc ca… không ra trái

Những năm gần đây, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng đã tiến hành trồng xen canh mắc ca vào vườn cà phê. Mặc dù cây mắc ca tươi tốt, nhưng lượng quả thu về không như mong muốn.

Ông Nguyễn Đức Hồng (54 tuổi) - thôn Liên Kết, xã Liên Hà trồng mắc ca hơn 5 năm, cây xanh tốt nhưng rất hiếm trái

Mắc ca không ra trái

Xã Liên Hà (huyện Lâm Hà) là một trong những xã được chọn trồng khảo nghiệm mắc ca từ năm 2010. Đến nay, diện tích khảo nghiệm đã cho kết quả nhưng năng suất, sản lượng vẫn chưa ổn định. Ông Trần Văn Thái, Phó Chủ tịch Hội Nông dân xã Liên Hà cho hay: “Qua khảo sát gần đây nhất, toàn xã có 22 ha mắc ca, 30 hộ dân tham gia trồng nhưng năng suất là điều lo ngại nhất. Trong đó, 10 ha trồng khảo nghiệm không cho kết quả tốt, nguyên nhân không biết do giống, khí hậu, hay kỹ thuật trồng…, thực chất chưa có nghiên cứu hay báo cáo cụ thể nào về cây trồng mới mẻ này tại địa phương”.

Năm 2010, một công ty đã làm việc với UBND huyện để thực hiện ký kết trồng khảo nghiệm mắc ca tại một số xã ở Lâm Hà, trong đó có xã Liên Hà. Giống ban đầu được bán với giá 55 nghìn đồng/cây, trả trước 27,5 nghìn đồng. Số mắc ca này được các cán bộ tại UBND xã Liên Hà trực tiếp trồng khảo nghiệm. Thời điểm nhận cây giống, nhiều cán bộ trong xã đã nhận thấy dù là cây mắc ca ghép nhưng các mắt ghép rất sơ sài, không đúng yêu cầu kỹ thuật và cũng không thể nào nhận biết được mắt ghép trên có phải là chồi chuẩn hay không. Theo lời kể của bà Nguyễn Thị Thưởng, Chủ tịch Hội Nông dân xã: Gia đình bà Thưởng đăng ký mua 100 cây giống mắc ca trồng khảo nghiệm, nhưng khi phát hiện mắt ghép của cây là mắt giả, bà Thưởng đã trả lại số mắc ca giống này. Và không chỉ có bà Thưởng mà nhiều hộ khác cũng nhận được cây giống mắc ca không đạt chất lượng. Một số hộ trả lại, một số khác vẫn quyết định trồng và yêu cầu công ty vào tiến hành ghép lại hoặc tự các hộ gia đình tiến hành ghép giống. Bởi vậy, mặc dù chỉ mới nhận được 50% số tiền giống ban đầu, song công ty này đã “bỏ đi” và để mọi vấn đề liên quan đến cây mắc ca sau này bà con “tự giải quyết”.

Thời điểm đó đang rộ lên câu chuyện về “cây tỷ đô”, thấy cán bộ trồng, nhiều nông dân ở Liên Hà cũng đánh liều mua giống bên ngoài để trồng. Ông Nguyễn Đức Hồng (54 tuổi) - thôn Liên Kết, xã Liên Hà nói: “Thấy người ta trồng mình cũng trồng xen vào vườn cà phê gần trăm cây. Đã hơn 5 năm rồi, quả chỉ đủ để gia đình ăn và biếu người thân một ít làm quà, chứ cũng chẳng hy vọng có bán”. Không “may mắn” như gia đình ông Hồng, gia đình bà Kiều Thị Nam (60 tuổi) - thôn Liên Kết, xã Liên Hà, trồng 20 cây nhưng chỉ có 3 cây ra quả. “Cây nào cây nấy tốt tươi vùn vụt nhưng chẳng thấy quả đâu nên nhà tôi cưa bớt cành để làm củi”, bà Nam nói. Anh Nguyễn Văn Thọ, cán bộ văn phòng xã Liên Hà, trồng mắc ca khảo nghiệm nói: “Tôi bỏ tiền mua 100 cây mắc ca giống để trồng khảo nghiệm, nay sống được 30 cây. Ban đầu công ty này hứa sau 3 năm mắc ca sẽ ra lứa quả đầu tiên nhưng phải sau 5 đến 6 năm mới có quả. Lượng quả ra không đồng đều, cây có cây không. Bà con ở đây trồng mắc ca, lượng quả thu về trẻ con ăn chẳng đủ”.

Hệ lụy của việc trồng mắc ca tự phát

Theo cán bộ Hội Nông dân xã Liên Hà, diện tích mắc ca trên địa bàn xã, ngoài 10 ha trồng khảo nghiệm, số còn lại bà con tự mua giống trôi nổi ở ngoài thị trường. Có hộ may mắn thì trồng cho thu hoạch, có hộ không may thì trồng mắc ca tốt tươi nhưng để “lấy cành”, tạo bóng râm cho cây cà phê. Một vấn đề hệ trọng liên quan lâu dài đến việc phát triển cây mắc ca là nguồn gốc giống. Hiện nay, ở Lâm Đồng có khá nhiều nơi sản xuất và kinh doanh cây giống, giá giao động khoảng 60 nghìn đồng/cây. Chưa có kết luận chính xác nào bảo đảm về chất lượng của số lượng giống cây này. Tuy vậy nhiều vườn ươm trên địa bàn huyện Lâm Hà vẫn rơi vào tình trạng “không còn cây giống để bán” vì lượng người mua tăng vọt. “Một số bà con còn tự qua tận Đắk Lắk mua hạt giống “cây tỷ đô” với giá 1 triệu đồng/kg và về tự ươm”, ông Trần Văn Thái nói.

Tại hội nghị triển khai quy hoạch mắc ca Lâm Đồng giai đoạn năm 2016 - 2020, định hướng đến năm 2030, đã công bố số liệu khảo sát và xác định rằng, hơn 80% diện tích trồng mắc ca ở Lâm Đồng không đậu trái hoặc năng suất kém là do công tác quản lý giống chưa đáp ứng yêu cầu thực tế. Do trồng tự phát, nên hầu như bà con nông dân không chọn lựa và biết rõ được nguồn gốc và chất lượng cây giống. Bà con mua giống từ nguồn giống trôi nổi trên thị trường, không đảm bảo tiêu chuẩn đặt ra. Để góp phần phát triển vùng nguyên liệu mắc ca Lâm Đồng đạt 3.500 - 4.000 ha vào năm 2020 và 12.000 - 15.000 ha vào năm 2030, từ nay đến cuối năm 2016, Công ty cổ phần Him Lam sẽ hỗ trợ 60.000 cây giống cho nông dân Lâm Đồng trồng thuần hoặc trồng xen mới trên địa bàn. Đây là nguồn giống mắc ca ghép đầu dòng, được Công ty cổ phần Him Lam mua về từ Công ty cổ phần Vina Macca Đắk Lắk.    

Hiện Lâm Đồng đã bắt đầu triển khai quy hoạch cây mắc ca trên địa bàn với những nhiệm vụ và giải pháp phù hợp đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Trong đó tập trung đầu tư trồng mới xen canh kết hợp với chức năng che bóng cho cây cà phê, chè; đồng thời phát triển công nghiệp chế biến gắn với cơ cấu sản phẩm đa dạng, chất lượng đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Tuy vậy, các địa phương được quy hoạch trồng mắc ca cần khuyến cáo người dân không trồng tự phát; vận động nông dân sản xuất mắc ca theo hình thức hợp tác xã, tổ hợp tác, tham gia tập huấn, học nghề, áp dụng khoa học kỹ thuật mới tăng năng suất và chất lượng sản phẩm mắc ca thu hoạch hàng năm.

Đ.Tú - N.Ngà (Báo Lâm Đồng)