Nông nghiệp: Hội nhập trong lo lắng

Với nhiều Hiệp định thương mại (FTA) đang được đàm phán, sắp sửa ký kết chính thức, thời gian tới dự kiến thuế suất xuất khẩu đối với hầu hết mặt hàng sẽ về 0%. Động thái này mở ra nhiều cơ hội cho xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam, tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, ngành nông nghiệp dường như vẫn chưa sẵn sàng để tham gia “bữa tiệc” lớn này.

Thông tin về hội nhập chưa “ngấm” vào từng cấp, từng đơn vị trực tiếp liên quan, dẫn tới sự bị động trong chuẩn bị. Ảnh: Trần Việt

Sức ép vượt cơ hội

Hiện nay, Việt Nam đã ký kết và đang trong quá trình thực hiện 8 FTA, đồng thời, đang đàm phán 7 FTA, trong đó có Hiệp định Đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Phát biểu tại Hội nghị trực tuyến về hội nhập kinh tế quốc tế của ngành NN&PTNT tổ chức mới đây, ông Lương Hoàng Thái, Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho rằng: Cơ hội mở ra rất lớn cho các ngành hàng xuất khẩu khi các FTA này được ký kết, đặc biệt là các mặt hàng nông sản vốn là thế mạnh của Việt Nam.

Khẳng định thời gian qua, hội nhập về kinh tế quốc tế trên lĩnh vực nông nghiệp đã góp phần tăng trưởng xuất khẩu nhưng Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát cũng thừa nhận, quá trình hội nhập đặt ra nhiều thách thức đối với ngành NN&PTNT như gia tăng cạnh tranh và áp lực tới sản xuất, làm thu hẹp một số lĩnh vực sản xuất có khả năng cạnh tranh thấp; phát sinh tranh chấp thương mại…

Không có được cái nhìn lạc quan, nhiều lãnh đạo địa phương cũng như DN cho rằng, hội nhập ngày một sâu rộng, các thách thức ngành nông nghiệp phải đối mặt rất lớn, thậm chí còn “át” cả cơ hội. Theo ông Lê Đình Sơn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh, hiện nay nhiều mặt hàng địa phương sản xuất ra đã không thể cạnh tranh ở thị trường nội địa. Thời gian tới, nếu hội nhập sâu hơn, chỉ e rằng chưa nói tới xuất khẩu, hàng Việt sẽ sớm thua thảm trên “sân nhà”. Việc nhiều người dân vẫn còn tâm lý “sính ngoại” càng khiến khả năng mất thị trường nội địa dễ xảy ra.

Ông Mai Anh Nhị, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang cũng cho biết: Kiên Giang là tỉnh có lượng hàng hóa xuất khẩu khá lớn, đặc biệt là lúa gạo và thủy sản. Tuy nhiên, trong quá trình hội nhập cả địa phương lẫn DN cũng gặp không ít khó khăn. Đã có nhiều trường hợp do không đảm bảo được yêu cầu đặt ra của thị trường xuất khẩu cũng như các rào cản thương mại nên kim ngạch xuất khẩu sụt giảm, DN phải chịu thiệt thòi. Nếu hội nhập sâu hơn, khó khăn có lẽ cũng nhiều hơn.

Xung quanh vấn đề này, ông Trần Mạnh Báo, Tổng giám đốc Tổng công ty Giống cây trồng Thái Bình bổ sung:  Hiện, bản thân DN đang khá lo lắng về việc Việt Nam tham gia nhiều FTA trong thời gian tới, đặc biệt là TPP bởi sợ không cạnh tranh nổi. DN nhận thấy những thách thức, rủi ro phải đối mặt còn lớn hơn nhiều so với cơ hội nên khá hoang mang, chưa biết đi theo hướng nào cho đúng.

Tăng cường thông tin

Tham dự hội nghị, nhiều đại biểu cho rằng, một trong những vấn đề mấu chốt khiến ngành nông nghiệp Việt Nam hội nhập trong lo lắng, phập phồng là bởi thông tin về hội nhập chưa “ngấm” vào từng cấp, từng đơn vị trực tiếp liên quan, dẫn tới sự bị động trong chuẩn bị. Ông Lê Đình Sơn khẳng định, đối với những FTA đang đàm phán, sắp sửa ký kết đến nay ngay cả những cán bộ cấp tỉnh cũng còn “khát” thông tin cụ thể như tiến trình đàm phán các FTA, nội dung các điều khoản đàm phán ra sao, điều kiện đặt ra đối với các mặt hàng hóa xuất nhập khẩu, các mức thuế ưu đãi dự kiến được áp dụng hay khả năng cạnh tranh của các mặt hàng cụ thể… chứ chưa kể tới các DN trên địa bàn hay người dân. 

“Để hội nhập tốt, địa phương rất mong được cơ quan Nhà nước ở Trung ương có bộ phận chuyên cung cấp thông tin, dự báo thị trường cho địa phương, DN. Đồng thời, quản lý Nhà nước trên các lĩnh vực cũng phải đảm bảo sự lành mạnh, giảm tiêu cực, giảm lợi ích nhóm tiến tới giảm giá thành sản xuất, tăng sức cạnh tranh cho hàng hóa”, ông Sơn nhấn mạnh.

Xung  quanh vấn đề này, ông Khuất Duy Hùng, Giám đốc Công ty TNHH Hội Vũ (Hà Nam) cho rằng,  Bộ NN&PTNT cùng các địa phương cần xây dựng trang web chuyên về hội nhập để sản phẩm nông sản làm ra đỡ bị lãng phí, tránh tình trạng được mùa mất giá và ngược lại. Bên cạnh đó, thành lập ra các ban ngành chuyên về hội nhập nông nghiệp, tập trung vào cả ngành hàng nhỏ chứ không chỉ quan tâm ngành hàng lớn cũng là việc làm cần thiết.

Ở một góc độ khác, PGS.TS Dương Văn Chín, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu nông nghiệp Định Thành  (Công ty CP Bảo vệ thực vật An Giang) phân tích: Việt Nam có nhiều nông sản lợi thế cạnh tranh nhưng sản xuất manh mún, khó có khối lượng hàng hóa lớn, chất lượng cao. Do vậy, để tăng sức cạnh tranh trong hội nhập, phải đẩy mạnh liên kết theo chuỗi trong nông nghiệp.

Ngoài ra, sắp tới, khi nhiều FTA chính thức được ký kết, rào cản về thuế quan bị phá bỏ, thay vào đó sẽ là các rào cản kỹ thuật. Vì vậy, điều quan trọng là phải thành lập thêm các Trung tâm phân tích cơ sở đủ tiêu chuẩn quốc tế ở vùng có lượng hàng hóa lớn để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao tại các thị trường, đảm bảo hàng xuất khẩu được nước nhập khẩu chấp nhận. Nhà nước nên hỗ trợ một phần kinh phí để hoạt động các trung tâm này như tiền hóa chất hay nguồn nhân lực làm công tác phân tích…  Bên cạnh đó, Nhà nước cũng cần hỗ trợ DN sản xuất, xuất khẩu một số mặt hàng nông, lâm, thủy sản có lợi thế cạnh tranh, xây dựng thương hiệu và đẩy mạnh xuất khẩu trên thị trường thế giới.

Đáp lại những lo lắng, băn khoăn của không ít đại biểu tham gia hội nghị, Bộ trưởng Cao Đức Phát khẳng định: Mặc dù trước mắt còn nhiều khó khăn nhưng hội nhập kinh tế quốc tế là xu hướng tất yếu, quá trình không thể đảo ngược. Ngành nông nghiệp Việt Nam sẽ tham gia với tinh thần tấn công chứ không phòng vệ. Đã đến lúc các địa phương, DN và người dân phải thay đổi cách nghĩ cách làm, tổ chức sản xuất theo chuỗi để nâng cao sức cạnh tranh, không bị tụt hậu.

“Việc thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững cũng là tiến trình mà ngành nông nghiệp chuyển từ bị động sang chủ động trong hội nhập kinh tế quốc tế. Thời gian tới, Bộ NN&PTNT sẽ đẩy mạnh các biện pháp để quá trình tái cơ cấu đạt được hiệu quả như mong đợi”, Bộ trưởng Cao Đức Phát nói.

Thanh Nguyễn/ Báo Hải Quan