Các doanh nghiệp đang triển khai thu mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo ở ĐBSCL. Song, giá lúa vẫn chưa có chiều hướng sáng sủa. Trong bối cảnh đầu ra hạt lúa gặp nhiều khó khăn, việc giảm giá thành sản xuất lúa được xem là cấp bách !
Phân, thuốc, giống - còn lãng phí lớn
Theo Cục Trồng trọt, giá thành sản xuất lúa vụ Đông xuân 2015 ở ĐBSCL là 3.417 đồng/kg, cao hơn năm 2014 là 192 đồng/kg. Giá thành sản xuất lúa hiện là mối quan tâm hàng đầu trong sản xuất và tiêu thụ.
Vấn đề bức xúc hiện nay là tình trạng lãng phí trong sản xuất rất lớn do nhiều nguyên nhân khác nhau. Theo tiến sĩ Lê Văn Bảnh, nguyên Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, mới đây, Thái Lan đã có nhiều biện pháp để hỗ trợ nông dân thông qua giảm chi phí đầu vào trên vật tư nông nghiệp. Năm 2014, Thái Lan đã qua mặt Ấn Độ khi đạt ngưỡng xuất khẩu khoảng 11 triệu tấn gạo. Với kinh nghiệm sản xuất và xuất khẩu gạo trên thương trường nhiều năm, Thái Lan đang đề ra một phương án hợp lý: giảm chi phí đầu vào, tăng tính cạnh tranh trên thương trường.
Doanh nghiệp thu mua lúa của nông dân.
“Tổn thất sau thu hoạch lúa ở ĐBSCL hiện nay khoảng 13,7%, tính ra sản lượng trên 20 triệu tấn, hàng năm ĐBSCL mất khoảng 600 triệu USD” - đây là số liệu do các chuyên gia lúa gạo đưa ra. Đáng chú ý, trong 6 công đoạn bị thất thoát, khâu làm sạch, phơi sấy chịu tổn thất cao nhất 4,2%, kế đến là xay xát 3% và bảo quản 2,6%. Dù đã có những bước tiến đáng kể trong công nghệ bảo quản sau thu hoạch, song theo nhận định của các chuyên gia, đến nay, các công đoạn để giảm bớt tình trạng tổn thất vẫn còn yếu và chưa đồng bộ so với nhiều nước. Một trong những yêu cầu bức xúc hiện nay là doanh nghiệp xay xát - kinh doanh lúa gạo phải có máy sấy, kho bảo quản và hệ thống xay xát có công nghệ phù hợp. Trong đó, Nhà nước cần hỗ trợ vốn hoặc lãi suất để đầu tư các thiết bị máy móc sau thu hoạch. Tương tự, với khoảng 4 triệu héc-ta đất sản xuất/năm, các nhà khoa học khuyến cáo chỉ sử dụng khoảng 1,1 triệu tấn phân bón. Song, nông dân ĐBSCL lại lạm dụng đến 1,7 triệu tấn, dư thừa gần 600.000 tấn phân bón. Tình trạng lãng phí cũng xảy ra trên lượng lúa gieo sạ và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV). “Tập quán gieo sạ giống quá dày; trong khi đó, một bộ phận nông dân lại lạm dụng phun thuốc dạng kích thích, kéo theo nước tồn trong hạt gạo, dẫn tới độ ẩm 32%, đây là những vấn đề nhức nhối trong giá trị hạt gạo” - tiến sĩ Phạm Văn Dư, Cục phó Cục Trồng trọt nhận định.
“Một người nông dân Israel sản xuất nông nghiệp đã nuôi sống hơn 100 người” - đây là một hình ảnh đáng để các chuyên gia nông nghiệp, nông dân ĐBSCL suy nghĩ. Theo ông Matan Nemenoff, Tổng Giám đốc Tập đoàn LR ORCA Đông Nam Á, Israel có diện tích rất nhỏ, chỉ bằng một tỉnh của Việt Nam và 60% diện tích như hoang mạc hoặc thiếu nước, nhưng Israel là một trong những nước có sản lượng nông sản, lương thực cao nhất thế giới. Theo ông Matan, nếu không có chiến lược phát triển sau thu hoạch thì tất cả sản phẩm của nông dân sẽ lãng phí. Và với chiến lược này, các sản phẩm nông nghiệp của Israel xuất khẩu toàn cầu vẫn giữ nguyên vị, mùi, màu, nên rất được ưa chuộng.
Bao giờ mỗi doanh nghiệp “gánh 5.000ha đất lúa” ?
“Sản xuất lúa trong tương lai, cần giúp người nông dân có đời sống thịnh vượng hơn, để họ được hưởng lợi một cách công bằng từ một ngành sản xuất lúa gạo năng động, sáng tạo, chuyển đổi với năng suất, hiệu quả và tính bền vững môi trường cao hơn. Cần tăng cường chuỗi giá trị gạo bằng cách cải tiến chất lượng sản phẩm và an toàn thực phẩm, giảm tổn thất sau thu hoạch; nâng cao khả năng thích ứng của trồng lúa với biến đổi khí hậu và cải thiện năng lực ứng phó rủi ro của người nông dân” - tiến sĩ Jong-Ha Bae, đại diện Tổ chức Nông lương Thế giới (FAO) tại Việt Nam, chỉ ra như vậy.
“Lúa là cây trồng rất có lợi thế ở ĐBSCL. Chính vì thế, việc chúng ta cần phát triển hệ thống cây lúa như thế nào cho có hiệu quả. Giảm chi phí đầu vào, tăng giá trị đầu ra và hoạt động tiếp thị thương mại phải mạnh lên. Ngoài ra, những cây trồng khác thay thế cây lúa trên diện tích nhất định phải nhanh chóng xây dựng hệ thống đồng ruộng hợp lý, giống, kỹ thuật gắn với cơ giới hóa đồng bộ, đặc biệt là vấn đề thị trường để quá trình chuyển đổi đất lúa sang cây trồng khác hiệu quả nhất” - tiến sĩ Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp-nông thôn, khuyến nghị.
Trong khi đó, tiến sĩ Samarendu Mohanty - Viện Nghiên cứu Lúa Quốc tế (IRRI), cho rằng: “Chiến lược truyền thông đa phương diện tại Việt Nam cần thúc đẩy cộng đồng nông thôn bảo tồn đa dạng sinh học, giảm sử dụng thuốc BVTV và tăng lợi nhuận”. Việc giảm giá thành cùng với tăng chất lượng lúa, gạo sẽ tăng tính cạnh tranh, tạo nhiều cơ hội tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Trước mắt, ĐBSCL cần tập trung cho việc giảm khối lượng giống gieo sạ, giảm lượng phân đạm dư thừa và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật không cần thiết.
Tiến sĩ Lê Văn Bảnh cho rằng, trong canh tác lúa, nếu đồng ruộng được san phẳng sẽ rất thuận lợi cho việc dùng cơ giới: chủ động cung cấp nước cũng như thoát nước đồng đều trên đồng ruộng, khống chế cỏ dại dễ dàng… Theo nghiên cứu của các nhà nông học cho thấy, khi mặt đồng ruộng được cải tạo san phẳng, dễ dàng trong quản lý nước, tiết kiệm nước, quản lý được cỏ dại và tiết kiệm bón phân... lúa sẽ cho năng suất cao hơn đồng ruộng còn gò, trũng từ 5-10%. Do vậy, việc san ủi tạo độ bằng phẳng mặt ruộng là rất cần thiết. Những năm gần đây, Viện Nghiên cứu Lúa Quốc tế (IRRI) đã có chuyển giao cho Việt Nam; một số địa phương ở ĐBSCL áp dụng rất hiệu quả công nghệ này.
“Có thể nói, mô hình cánh đồng lớn đang phát triển ở nhiều địa phương là nền tảng để áp dụng đồng bộ các tiến bộ kỹ thuật canh tác tiên tiến, giúp nông dân giảm giá thành sản xuất hiệu quả. Khi có sản lượng lớn, chất lượng lúa hàng hóa đồng đều, chúng ta sẽ rất thuận lợi xây dựng thương hiệu cho gạo Việt. Theo tôi biết, hiện nay con số doanh nghiệp tham gia xuất khẩu gạo đã vượt xa mốc 100”- tiến sĩ Lê Văn Bảnh đề xuất: “Chỉ cần 1 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu xây dựng 5.000ha đất sản xuất lúa thì 100 doanh nghiệp đã hình thành 500.000ha đất sản xuất theo cánh đồng lớn gắn với bao tiêu lúa hàng hóa. Chỉ lấy năng suất bình quân 6 tấn/ha nhân với 500.000ha bằng 3.000.000 tấn lúa. Con số này đã “qua mặt” con số 1 triệu tấn gạo mua tạm trữ hiện nay. Điều này rất quan trọng trong kênh tiêu thụ và điều tiết giá lúa gạo khi nông dân thu hoạch đồng loạt như hiện nay.
Các chuyên gia lúa gạo cho rằng, thực hiện cánh đồng lớn hoặc vùng nguyên liệu thì tiêu chí giảm giá thành phải được đặt lên hàng đầu. Cần xây dựng chi tiết các giải pháp sản xuất lúa. Theo đó, tập trung vào năng suất, sản lượng, dần có chiến lược cạnh tranh giá thành, cạnh tranh trong từng cánh đồng, từng khu vực… Đây được xem là giải pháp để tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững.
Bài, ảnh: Cao Phong/ Báo Hậu Giang
Không có nhận xét nào: